یکی از کارهای بافضیلت که در حرم‌های شریف ائمه اطهار(ع) به آن توصیه شده، خواندن قرآن و ادعیه است. حرم امام رضا(ع) که روزانه پذیرای هزاران زائر و مجاور است از جمله اماکن مقدسی است که هرشخصی به زیارت مشرف می‌شود کتاب ادعیه، قرآن، زیارت‌نامه و مفاتیح به دست می‌گیرد و مشغول زیارت می‌شود. کتاب‌هایی که شاید در طول روز بیش از ۱۰ بار دست‌به‌دست شوند و هرکسی چند صفحه از آن را تورق کند.
کتاب‌های قرآن و ادعیه باتوجه‌به کثرت استفاده در حرم امام رضا(ع)، عمر مشخصی دارند، از همین رو باگذشت زمان نیاز به تعمیر و صحافی دارند.
بخش صحافی کتب، زیر مجموعه اداره کفشداری حرم مطهر است که کتاب‌هایی همچون مفاتیح، قرآن و کتب ادعیۀ منتخب را صحافی می‌کنند.
تا قبل از سال ۸۹، متولی کار صحافی کتاب‌ها، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی آستان قدس رضوی بود که کتاب‌های معیوب به پیمانکار تحویل داده می‌دادند تا آنها را مرمت و صحافی کند.
اما از سال ۱۳۹۰ با هدف تسریع در امر صحافی کتب ادعیه در حرم مطهر و کاهش خرید کتب ادعیه جدید، بخش انوریاران شروع به فعالیت کرد و استادکاران از سطح شهر مشهد برای خدمت افتخاری دعوت شدند. خادم‌یاران این بخش از متخصصین گروه‌های صحافان هستند، آنها طبق برنامه زمان‌بندی مشخص در حرم مطهر حضور می‌یابند و کتاب‌ها را مرمت می‌کنند.
شیوه کارشان به این صورت است؛ کتب آسیب‌دیده در حرم رضوی از جمله قرآن، مفاتیح و منتخب ادعیه به‌وسیله خادم‌یاران بخش کتب انوار (نیروهای افتخاری که کتب حرم را در قفسه‌ها مرتب و جابه‌جا می‌کنند) به بخش صحافی ارجاع می‌دهند و سپس استادکاران صحافی برگه‌های فرسوده را از دیگر بخش‌های کتاب جدا کرده و مرمت یا تعویض می‌کنند.
روزانه حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ جلد کتاب بعد از بازبینی، آسترکشی شده و عملیات سمباده کشی و برشکاری دور آن انجام می‌شود و با جلد جدیدی که پشت و روی آن با عنوان کتاب، طلاکوب شده، جلدسازی و مجدداً آماده بهره‌برداری می‌شود. مقوا، چسب صحافی، گالینگور (روکش قرآن)، شیرازه و پارچه و نیز انواع دستگاه‌های برش، تمام‌اتوماتیک، دهانه ۹۰، طلاکوب، پرس و برش مقوا از جمله ابزارهای مورد استفاده در مرمت کاری است.
قرآن‌ها با جلد سبزرنگ، مفاتیح با جلد زرشکی و کتب منتخب نیز با رنگ سرمه‌ای مجلد می‌شوند، این بخش در یک شیفت ۱۲ ساعته از ساعت ۶ تا ۱۸ فعال است که در هر شیفت حدود ۱۵ الی ۱۷ نفر، انجام وظیفه می‌کنند. متوسط دو ساعت برای مرمت یک کتاب زمان صرف می‌شود و عمر مفید ماندگاری صحافی یک قرآن ۲۰ ماه، مفاتیح ۱۸ ماه و کتب منتخب نیز ۶ ماه است.
آستر کتاب‌های قرآن، مفاتیح و منتخب کاغذ گلاسه و سلفون شده است و استفاده‌کنندگان نمی‌توانند روی آنها بنویسند تا عمر کتاب‌ها افزایش یابد.
این روش یکی از روش‌های ابتکاری این بخش است که موجب افزایش عمر صحافی کتاب‌ها می‌شود، همچنین جلد کتب یادشده از نوع گالینگور رنگی انتخاب شده که پرس و طلاکوب شده و به همین دلیل از زیبایی خاصی برخوردار شده و عمر مفید کتاب‌ها را بالا برده است. کتب کنار رفته (کتبی که چندین بار صحافی شده و ازرده‌خارج شده‌اند) با نظر مسئولین از مجموعه کتب حذف شده و بسته به نیاز، کتب جدید جایگزین آن می‌شود که در مورد قرآن و مفاتیح صدق نمی‌کند.
کتب کنار رفته خارج از حرم تبدیل به خمیره و به مقوای جلد جدید تبدیل می‌شود، بعد از آن برای کار در صحافی به حرم مطهر بازگردانده می‌شوند.
درگذشته صحافی کتاب‌ها بیشتر از دومرتبه امکان‌پذیر نبود؛ اما در حال حاضر کتب ادعیه در حرم مطهر تا سه بار نیز صحافی می‌شوند، درعین‌حال باتوجه‌به نوآوری‌های به‌دست‌آمده، کیفیت صحافی آنها نیز افزایش چشمگیری داشته است.
نظر شما